Βιογραφικό σημείωμα Η
Ιωάννα Καρυστιάνη
γεννήθηκε
στις 8 Σεπτέμβρη
του 1952 στα
Χανιά της
Κρήτης από
γονείς Μικρασιάτες.
Σπούδασε
Νομικά. Επαγγελματικά
ασχολήθηκε
με το σκίτσο
και την
εικονογράφηση.
Δούλεψε στην
εφημερίδα "Ριζοσπάστης",
στα περιοδικά
"Τέταρτο", "Ένα",
"Εικόνες",
και σε ξένες
εφημερίδες. Eργογραφία Σκίτσα Διηγήματα Μυθιστορήματα Video - clip Κινηματογραφικά
Σενάρια Μεταφράσεις Γερμανικά Ιταλικά Βουλγαρικά Κυρία Κατάκη. Διηγήματα από την ομώνυμη συλλογή έχουν κυκλοφορήσει σε ανθολογίες στη Τσεχοσλοβακία, Ιταλία, Γερμανία και Βουλγαρία.
Την Ιωάννα Καρυστιάννη τη γνωρίσαμε πρώτα σαν σκιτσογράφο. Στα λιτά, αφαιρετικά, μελαγχολικά της σχέδια, ποιητικά σχόλια σε μιαν αντιποιητική καθημερινότητα, εγγραφόταν ήδη εκείνη η ιδιαίτερη στάση που θα έδινε αργότερα στην πεζογραφία της το ειδικό της βάρος: μια τρυφερή μέριμνα για το μικρό, το παραμελημένο, το ευτελές, μια στοργή προς τους αδύναμους και τους ματαιωμένους της ζωής, στιγμές-στιγμές μια αυτοπαρατήρηση σπάνιας ειλικρίνειας, υποδόριο, λεπτό, χιούμορ. Και, κάποτε, καλά μεταμφιεσμένοι απόηχοι από μιαν εποχή περισσότερο ηρωική, από τα χρόνια του αντιδικτατορικού αγώνα, τότε που, η νεαρή φοιτήτρια Ιωάννα Καρυστιάνη κατάφερε να γίνει για τους ομηλίκους της το πρότυπο, σύμβολο αντοχής, γενναιότητας και πίστης. Ύστερα, ήρθε η πρώτη συλλογή διηγημάτων της, "Η κυρία Κατάκη" (1995). Μικρές ιστορίες ανωνύμων, βίοι ελάσσονες. Σύντομοι μονόλογοι αφηγημένοι σε πρώτο ενικό, θα 'λεγε κανείς απόπειρες αυτοβιογραφίας. Άνθρωποι ταγμένοι στη μοναξιά, που αναχαράζουν τη χαμηλότονη απελπισία τους. Τόνος συγκρατημένος, κάποτε αυτοσαρκαστικός, και γι' αυτό αβάσταχτος. Ο ίδιος τόνος που κυριαρχούσε ως τότε στην εικονογραφική δουλειά της Καρυστιάνη, αλλά πολύ πιο επεξεργασμένος, βαθύτερος, μη εξαντλούμενος στην περιγραφή και την καταδήλωση. Το
πρώτο μυθιστόρημα
της Καρυστιάνη,
η "Μικρά
Αγγλία"
δημοσιεύτηκε
στα 1997. "Μικρά
Αγγλία" είναι
το όνομα που
δίνουν με
περηφάνεια
στο νησί τους,
την Άνδρο (μια
παιδική
γροθιά, θαρρείς,
καταμεσίς
στο Αιγαίο,
που μοιάζει ωστόσο
να απειλεί
τον κόσμο όλο)
οι θαλασσινοί
της - άνδρες
τολμηροί και
εμπορικά
δαιμόνιοι,
που ρίχνονται
με φανατισμό
τόσο στην
περιπέτεια,
όσο και στον
πλουτισμό. Οι
άνδρες λείπουν
λοιπόν, οι γυναίκες
μένουν. Και περιμένουν,
ενώ εκείνοι
που ορίζουν
τη ζωή τους
οργώνουν τις
θάλασσες. Έρωτες,
πάθη, απώλειες,
θάνατοι
βιώνονται μέσα
σ' αυτήν την
οριακή
απουσία. Το
ενδοοικογενειακό
αισθηματικό
δράμα, στο
επίκεντρο
της ιστορίας (δυο
αδελφές αγαπούν
τον ίδιο άνδρα)
είναι απλώς
το πρόσχημα
για να
διερευνηθεί,
με μεγάλο
βάθος και
ευαισθησία,
το θέμα της
στέρησης, της
έλλειψης, της
ανθρώπινης
ερημιάς, της
γυναικείας
μοίρας σε μια
μικρή
κοινωνία, που
αν και μητριαρχείται,
βαρύνεται από
την πανταχού
παρούσα σκιά
των απόντων
ανδρών. Η μνήμη, το βάρος αλλά και η λυτρωτική της διάσταση είναι ένα ακόμη επίμονο θέμα της συγγραφέως. "Η μνήμη είναι ελευθερία και η ελευθερία είναι επιείκεια και αγάπη", λέει ένας ήρωας της στο "Κουστούμι στο χώμα" (2000). Παρακολουθώντας τη εξέλιξη μιας οικογενειακής βεντέτας μέσα στο χρόνο, μέχρι την οριστική συνάντηση που θα κλείσει τον κύκλο του αίματος, η Καρυστιάνη βάζει τον κεντρικό ήρωά της Κυριάκο Ρουσσιά, να επιστρέφει στην ιδιαίτερη πατρίδα του μετά από χρόνια απουσίας και επαγγελματικής επιτυχίας στην Αμερική, μόνο και μόνο για να ανασυνθέσει μνήμες και συναισθήματα, να κονταροχτυπηθεί με τις σιωπές και τις αποκρύψεις. Τελευταίος κρίκος μιας αλυσίδας φονικών, που ρήμαξαν το ίδιο τη ζωή θυτών και θυμάτων, ο Ρουσσιάς περνάει μια νύχτα με τον δολοφόνο του πατέρα του, σε έναν βουβό απολογισμό του παρελθόντος. Κι από εκείνη τη νύχτα, παύει να είναι ο ξένος, ο "άνθρωπος ανάμεσα", ο άλλος που ήταν ως τότε - και στην Κρήτη και στην Αμερική. Τολμώντας ν' αγγίξει, επιτέλους, ανοιχτές πληγές, ανασυνθέτει τον εαυτό του, συμφιλιώνει τις αντιφάσεις του, κερδίζει, μαζί με την ωριμότητα, ταυτότητα και αυτογνωσία. ΚΑΤΕΡΙΝΑ
ΣΧΙΝΑ Τι
έγραψε ο
Τύπος για τα
βιβλία της Η
Κυρία Κατάκη.
Αθήνα, Καστανιώτης,
1995 …Ξάφνου
πιάνω στα
χέρια μου ένα
βιβλίο,
συλλογή
διηγημάτων
με τίτλο
ηθογραφία ο "Η
Κυρία Κατάκη",
και
ασχημομούτσικο
εξώφυλλο. Κι
ακούω ένα
ρυάκι
αισθημάτων
να αναβλύζει
απ' τις γραμμένες
λέξεις και να
στέκει σαν
κόμπος στο
λαιμό. ακούω
αληθινές
φωνές ανθρώπων,
γυναικών
κυρίως με
σάρκα και
οστά,
μονόλογους,
όνειρα,
παράπονα,
απελπισίες,
μοναξιές,
κραυγές σαν
ψίθυρους από
τον εσώτερο
χώρο. Εννιά
διηγήματα γραμμένα
μονοκοντυλιά
(διακρίνω μακρότατη
επώαση, μες
στη ζωή, στην
παρατήρηση),
για τη ζωή, για
τα αδιόρατα
σύνορά της,
για τις
μικρές βαθιές
μονομανίες,
γραμμένα όλα
κρουνηδόν
και στάγδην,
ένας ελεύθερος
συνειρμός
αραχνοϋφαντος
ανθρώπων
ταπεινών, οι
ανάσες και τα
πετάγματά
τους - οι ανάσες
και τα
πεταγματά
μας… Νίκος
Ξυδάκης
…Το
ουσιαστικό
στην "Κυρία
Κατάκη"
βρίσκεται
στην εγγενή
δύναμη που
έχει ο λόγος
της Καρυστιάνη
-στην αβίαστη
και τόσο απτή
εικονοποίια
του, στις λαμπρές
στιγμές της
ιλαρότητάς
του και στην καίρια,
καλοζυγισμένη
του έκφραση. Βαγγέλης
Χατζηβασιλείου Κατάκη …η αναγνωστική της μνήμη· η καλλιτεχνική της διορατικότητα· η διακριτικότητά της έναντι των χαρακτήρων της, που ούτε τους περιφρονεί ούτε τους αποθεώνει· η ικανότητά της να προβαίνει σε λεπτές επισημάνσεις κοινωνιολογικού ή ψυχολογικού τύπου και μάλιστα να τις ενσωματώνει ομαλά στο κείμενο σαν απλούστατες και σχεδόν αυτονόητες. η γλωσσική της ευλυγισία, όλα τούτα τη βοηθούν να αποδώσει τον αυθεντικό σπαραγμό των ανθρώπων απαλλαγμένον από το μελοδραματισμό και να αποτυπώσει με συγκινούσα ενάργεια τη μεγαλοσύνη του μικρού… Παντελής
Μπουκάλας Η
Μικρά Αγγλία,
Αθήνα, Καστανιώτης,
1997 …Έχουμε να κάνουμε με ένα αφήγημα υψηλής ποιότητας που διαβάζεται με απέραντη ευχαρίστηση και ρέει με απρόσμενη ευκολία. Η ιδιαιτερότητα της γυναικείας ματιάς που διαπερνά ολόκληρο τον χώρο της αφήγησης αποκαλύπτει ένα πρόσωπο γεμάτο ανθρωπιά και καλοσύνη, χιούμορ και αυτοειρωνεία και μια διαίσθηση που κόβει όλο και βαθύτερα σαν ξυράφι. Στο βιβλίο αυτό η γλώσσα, η δομή και η συμπαθητική διαίσθηση του αναγνώστη αποτελούν έναν τάπητα χωρίς συρραφές. Με άλλα λόγια η λεπτή σχέση μεταξύ λόγου και αισθητικής καθορίζεται από τη συγγραφική διαίσθηση, η οποία μεταφέρεται και εμπλουτίζεται ως διαίσθηση του αναγνώστη… Γιάννης
Τσιώλης
…Η
επιτυχία του
βιβλίου
βρίσκεται
ακριβώς στην
προσεκτική
και ευαίσθητη
επιλογή
χίλιων δύο λεπτομερειών
της καθημερινής
ζωής που
συνθέτουν
την κουλτούρα:
οι σιωπές, τα
βλέμματα, οι
μυρωδιές, οι γεύσεις,
τα χρώματα, τα
υφάσματα, τα
λουλούδια, τα
αντικείμενα,
ως σημεία
μιας σοφά
αρχιτεκτονημένης
αφηγηματικής
δομής, μιλούν
με τον πιο απλό
τρόπο για τις
πιο σύνθετες
και οδυνηρές
ανθρώπινες καταστάσεις.
Η γιγαντιαία,
μ' άλλα λόγια,
μεταφορά των
ανθρωπίνων
παθών στον
κόσμο της θάλασσας,
αναλύεται σε
αναρίθμητες
μικρές μεταφορές
στο εσωτερικό
του μυθιστορήματος.
Μια σειρά από
σύμβολα
αναλαμβάνουν
να μεταφέρουν
το φορτίο των
αισθημάτων
των ηρώων… Βενετία
Αποστολίδου
…Στη "Μικρά Αγγλία" τολμά το άλμα της εναλλαγής μεταξύ του κόσμου της στερεάς και του κόσμου της θάλασσας, του θηλυκού και του αρσενικού κόσμου, εισχωρώντας στα ιδιαίτερα δωμάτια μιας κλειστής κοινωνίας. Η περιγραφή του ηθικο-πολιτικού, πλαισίου που την περιβάλλει είναι απαλλαγμένη από περιττές λεπτομέρειες και κατατοπίζει όσο είναι απαραίτητο για ένα παρελθόν όχι και τόσο μακρινό. Έτσι καταφέρνει να συλλάβει τον παλμό μιας ζωής στερημένης, όπου όμως ο κοινωνικός έλεγχος και τα ταξικά στεγανά δεν μπορούν να πνίξουν τον πόθο και τα αισθήματα. Λήδα
Καζαντζάκη
…Αρχικά,
η γλώσσα του
έργου
σίγουρα ξαφνιάζει.
Πρόκειται
για ένα ιδιαίτερο
γλωσσικό
στυλ που
αποτελεί την
ταυτότητα, τη
σφραγίδα, το
διακριτικό
αναγνωριστικό
στοιχείο της
συγγραφέως. Η
Καρυστιάνη
ξέρει να γράφει.
Ο λόγος της
δεν είναι στεγνός,
ούτε περίτεχνος,
φορτωμένος ή
πλαδαρός. Η
γραφή της
είναι καίρια,
ακριβής.
Πέραν του
αποθησαυρίσματος
ενός εν
αδρανεία γλωσσικού
πλούτου, ο
αναγνώστης
βλέπει μπροστά
του ένα
ανάλαφρο γλωσσικό
παιχνίδισμα
και κάποιες
μοναδικές
γλωσσικές
περιγραφικές
συλλήψεις
που σπανίως
συναντά. Αγγλία … Η
"Μικρά
Αγγλία"
διαβάζεται…
μονορούφι κι
όμως αφήνεται
ανοιχτή σε
πολλές ακόμη
αναγνώσεις,
γιατί μπορεί
κάθε φορά ν'
αποκαλύπτει
μια καινούργια
πτυχή της …πολυμορφίας
της θάλασσας,
της …πολυμορφίας
των ανθρωπίνων
σχέσεων, της …πολυμορφίας
της γραφής.
…Ένα
από τα μυθιστορήματα
που θα μπορούσε
να κάνει "καριέρα"
διεθνώς είναι
το Κουστούμι
στο χώμα, το
τρίτο βιβλίο
της ήδη βραβευμένης,
για το μυθιστόρημα
της Μικρά
Αγγλία,
Ιωάννας Καρυστιάνη.
Κατ' αρχάς
είναι ένα βιβλίο
που δεν σου
επιτρέπει να
το αφήσεις λεπτό
από τα χέρια
σου από την
πρώτη κιόλας
σελίδα. Και έπειτα
είναι ένα βιβλίο
που διαθέτει
πολλές αρετές,
όπως δυνατή
πλοκή, σφιχτή
αφήγηση, καθαρή
γραφή,
διεισδυτικότητα
στους χαρακτήρες
και
ενδιαφέρουσα
υπόθεση.
Είναι ένα
θρίλερ υπό τη
μορφή οδοιπορικού
στην ορεινή
Κρήτη και μια
περιήγηση
στον κόσμο
της βεντέτας… Ντίνος
Σιώτης
…το
Κουστούμι
στο χώμα είναι
μια action research, μια έρευνα
δράσης που
συνδυάζεται
με τη διακριτική
και αγωνιώδη
παρέμβαση
της συγγραφέως.
Κι αυτό είναι
το πιο ερωτικό
στοιχείο
στην ανθρωπολογική
διάσταση
ενός μυθιστορήματος
που τονίζει
το ρόλο της
εξυπνάδας,
που
απελευθερώνεται
από τα δεσμά
της
ευυποληψίας,
ψάχνοντας
μια
διαυγέστερη
άποψη των
σχέσεων… Κώστας
Καλημέρης Κουστούμι …Η Ιωάννα Καρυστιάνη προσέγγισε τους υψηλούς της στόχους, συνέθεσε ένα μυθιστόρημα με άρτια δομή και πλοκή, που διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον και προσμονή απ' την αρχή ως το τέλος, διατυπώνοντας ταυτόχρονα τον στοχαστικό της λόγο για τον νόστο, τη βία, τον θάνατο, την παράδοση, την πολιτισμική συνέχεια αλλά και τις ανατροπές της. Κώστας
Καρακώτιας
Η Καρυστάνη
προσεγγίζει
το θέμα της
διαβασμένη,
έχοντας
πρώτα προβεί
σε ενδελεχή
έρευνα και μελέτη.
Η παράθεση
πληροφοριών
από
δικογραφίες,
η άριστη
γνώση των τόπων,
των κωδικών
και των ηθών, η
εμβάθυνση
που ξεπερνά
τις κοινότοπες
αναλύσεις
και τους
τυποποιημένους
χαρακτήρες,
προσδίδουν
στο βιβλίο
της έδαφος
σταθερό και
υψηλή μυθιστορηματική
στόχευση… Κώστας
Κατσουλάρης
Μισέλ
Φάις … στο τοπίο
που έριξε τα
πρόσωπα του
βιβλίου σας η
μοίρα καταδυναστεύεται
από μια
εξωφρενική -
κυριολεκτικώς
- ομορφιά.
Γεύσεις,
μυρωδιές,
χρώματα, ήχοι
σε
δαιμονικούς
τόνους. Απόλυτη
αισθησιοκρατία.
Σχεδόν η
ανεξέλεγκτη
βία που τους
χωρίζει, και
ταυτόχρονα
τους ενώνει,
φαντάζει
αυτονόητη. Πιστεύετε
σ' αυτή τη νομοτελειακή,
την
αισθησιοκρατική
ερμηνεία της
βεντέτας; Κουστούμι στο Χώμα, Αθήνα, Καστανιώτης, 2000. Σελ. 384 ISBN: 960-03-2879-Χ Κυριακή,
16 Αυγούστου, ο
δαχτυλιδομέσης
ψηλέας,
μαχμουρλής
αν και κόντευε
μεσημέρι,
γέμισε ξέχειλα
δυο
τσικουδοπότηρα,
τσούγκρισε, ήπιε
το ένα κι
έχυσε το
δεύτερο στο καφτό
μάρμαρο στον
τάφο του
πατέρα του,
είχε πάει να
τον
αποχαιρετήσει. Για
τον Κυριάκο
Ρουσιά του
Λίνκολν
Ιλλινόις, της
Νέας Υόρκης,
του Σικάγου,
της
Φιλαδέλφειας
και του
Φρέντερικ
όλα αυτά τα
χρόνια ο λογαριασμός
ήταν κλειστός.
Τον άνοιξε
τον Αύγουστο
του '98. Όχι για
να σκοτώσει
τον φονιά του
πατέρα του,
μπα. |